Unię Europejską i Turcję łączą bardzo szczególne relacje gospodarcze. Obywatele tego kraju w ubiegłym roku obchodzili okrągłą 60-tą rocznicę podjęcia starań o członkostwo w strukturach europejskich (początkowo w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, potem przekształcanej w kolejne twory gospodarczo-polityczne). W 1963 r. EWG przyznała Turcji status członka stowarzyszonego, a 14 kwietnia 1987 r. rząd turecki złożył oficjalną aplikację o członkostwo w tej organizacji. Po wielu różnych perypetiach, negocjacje akcesyjne rozpoczęły się 3 października 2005 r., po to, aby ulec zamrożeniu po nieudanym puczu w Turcji w 2016 r. Jesienią 2023 r. zaczęto mówić o „odmrażaniu” , ale chyba już nikt, ani w UE, ani w Turcji, nie traktuje poważnie tematu członkostwa tego kraju w UE w dającej się określić perspektywie czasowej. Jedynym realnym skutkiem wlokących się od 60 lat negocjacji jest członkostwo Turcji w Unii Celnej Unii Europejskiej. Zaszczytu tego Turcy dostąpili w 2001 r. i obecnie, obok Andory i San Marino, są jedynym pozaunijnym krajem, który w owej unii uczestniczy; jakkolwiek nie jest to pełna unia celna, ponieważ nie obejmuje ona wszystkich towarów. Są z niej wyłączone produkty rolne oraz produkty z sektora węgla i stali.
Dla osób mniej zorientowanych warto przypomnieć, czym różni się unia celna od umów o wolnym handlu. Otóż, unią celną objęty jest obszar, na którym państwa umawiające się stosują jedną zewnętrzną taryfę celną wobec państw trzecich, a jednocześnie na ich terenie obrót towarowy pozbawiony jest barier celnych. Co istotne, preferencje wynikające ze stosowania unii celnej oparte są na statusie celnym towarów, a nie na ich pochodzeniu. Tym samym, dla udowodnienia statusu celnego pozwalającego na uniknięcie konieczności zapłaty cła, nie stosuje się świadectw pochodzenia, ani świadectw przewozowych EUR.1. Do celów tych powołany został specjalny dokument, o nazwie „A.TR”.
Podstawowe zasady uzyskiwania świadectw A.TR są podobne do zasad, które dotyczą świadectw pochodzenia. W jednym i drugim przypadku istnieje możliwość duplikatów oraz świadectw retrospektywnych. Natomiast znaczącym ułatwieniem dla eksporterów jest możliwość ubiegania się o status „upoważnionego eksportera A.TR”, o którym mowa w art. 11 Decyzji nr 1/2006 Komitetu Współpracy Celnej WE Turcja z dnia 26 lipca 2006 r. (Dz. Urz. UE L 265 z dnia 26.09.2006 r.). Upoważniony eksporter A.TR. ma prawo samodzielnego poświadczania unijnego statusu celnego towaru, w jednej z dwóch opcji:
- Wykorzystując podpisane „in blanco” przez właściwy organ celny formularze A.TR. Pole przewidziane na poświadczenie przez organy celne jest w tym przypadku uprzednio opatrzone pieczęcią właściwego organu celnego państwa eksportu oraz podpisem przedstawiciela tego organu, lub
- Stosując specjalną pieczęć zatwierdzoną przez organy celne państwa eksportu (zgodną ze wzorem określonym w załączniku III cytowanej decyzji). W tej wersji, eksporter wypełnia formularz świadectwa A.TR, po czym dokonuje jego legalizacji posługując się wspomnianą pieczęcią.
O status upoważnionego eksportera może się ubiegać osoba, która:
– ma swoją siedzibę na terytorium Unii Europejskiej;
– dokonuje częstych wywozów towarów do Turcji;
– zapewnia wszelkie niezbędne gwarancje dotyczące weryfikacji statusu wywożonych towarów;
– w okresie ostatniego roku od daty złożenia wniosku nie zostało jej cofnięte (ze względu na naruszenie przepisów prawa celnego) upoważnienie do stosowania uproszczonego sposobu dokumentowania pochodzenia towarów, upoważnienie do stosowania uproszczonej procedury wystawiania niepreferencyjnych świadectw pochodzenia, jak również upoważnienia do uproszczonego sposobu wystawiania świadectw przewozowych A.TR.
Eksporter ubiegający się o udzielenie mu upoważnienia powinien złożyć do właściwego Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego wniosek, którego wzór można znaleźć na stronie: https://www.podatki.gov.pl/clo/informacje-dla-przedsiebiorcow/pochodzenie-towarow/a-tr-procedura-uproszczona/ . Wniosek należy złożyć do Naczelnika Urzędu Celno-Skarbowego właściwego za względu na siedzibę wnioskodawcy; jednakże w przypadku procedury „in blanco” wniosek można złożyć do naczelnika właściwego ze względu na miejsce, w którym dokonywane będą czynności wynikające ze stosowania procedury. Wskazówki dotyczące wypełnienia wniosku są dostępne na wspomnianej powyżej stronie internetowej.
Stosowanie procedury „in blanco” przebiega jak poniżej:
- eksporter składa w określonym oddziale celnym świadectwa A.TR. wypełnione jedynie w polu 1 w celu ich uprzedniego zalegalizowania przez organ celny w polu 12, co odbywa się poprzez umieszczenie w tym polu właściwej pieczęci, aktualnej daty oraz podpisu funkcjonariusza upoważnionego w imieniu organu do dokonywania tych czynności;
- pozostałe pola wypełnia eksporter w momencie wysyłki towaru. Świadectwo powinno być wypełnione w sposób umożliwiający identyfikację towarów, których ono dotyczy. W polu 8 świadectwa („Uwagi”) umieszcza się zapis, o którym mowa w art. 11 ust. 6 ww. decyzji („procedura uproszczona” – w języku, w którym świadectwo jest sporządzane), zaś w polu 13 przedstawiciel eksportera składa podpis pod oświadczeniem;
- eksporter otrzymuje zaewidencjonowane i potwierdzone „in blanco” przez organ celny świadectwa przewozowe A.TR. w określonej w upoważnieniu ilości;
- eksporter rozlicza się z ilości wykorzystanych świadectw, wystawionych w procedurze „in blanco” poprzez zwrot ich kopii do organu celnego, który je wydał i jednoczesne pobranie kolejnych (jeśli istnieje taka potrzeba) . Ilość kopii świadectw zwróconych po wykorzystaniu przez eksportera upoważnia do wydania odpowiedniej ilości następnych świadectw potwierdzonych „in blanco” i zaewidencjonowanych przez organ celny.
- rozliczenie wykorzystanych świadectw powinno nastąpić w okresie wskazanym w upoważnieniu;
- dowody potwierdzające status towarów eksporter winien przechowywać przez okres 5 lat licząc od momentu wystawienia świadectwa przewozowego A.TR. i przedstawiać je organom celnym podczas kontroli w zakresie wykorzystywania upoważnienia lub organowi prowadzącemu weryfikację dokumentu na wniosek tureckich władz celnych;
- zmiany warunków dotyczących statusu celnego produktów eksportowanych w ramach unii celnej UE -Turcja, jakie zaistnieją po wydaniu upoważnienia, a mające wpływ na ich status eksporter winien zgłosić organowi, który wydał upoważnienie.
Eksporterzy korzystający ze „specjalnej pieczęci” powinni natomiast stosować się do poniżej opisanego schematu postępowania:
- eksporter powinien wypełnić świadectwo przewozowe A.TR. w sposób umożliwiający identyfikację towarów których dotyczy;
- eksporter składa podpis pod oświadczeniem w polu 13 świadectwa A.TR oraz samodzielnie zamieszcza w polu 12 (zarezerwowanym dla organów celnych) odcisk lub nadruk specjalnej pieczęci zgodnej ze wzorem z załącznika III Decyzji nr1/2006;
- w polu 14 eksporter zamieszcza informację wskazującą organ odpowiedzialny za dokonanie ewentualnej weryfikacji świadectwa;
- eksporter przechowuje kopie świadectw oraz wszelkie dowody potwierdzające status towarów przez okres 5 lat od momentu wystawienia świadectwa przewozowego A.TR i zobowiązany jest przedstawiać je organom dokonującym kontroli w zakresie wykorzystywania upoważnienia lub organowi prowadzącemu weryfikację dokumentu na wniosek tureckich władz celnych;
- zmiany warunków dotyczących statusu celnego produktów, jakie zaistnieją po wydaniu upoważnienia, a mające wpływ na ich status eksporter powinien zgłosić organowi, który wydał upoważnienie.
Oba typy wydanych upoważnień podlegają monitorowaniu przez organy celne, które sprawdzają, czy eksporter w dalszym ciągu spełnia warunki wymagane do korzystania
z upoważnienia, a w szczególności czy wywożone produkty rzeczywiście mają unijny status celny oraz czy dysponuje on niezbędnymi dokumentami potwierdzającymi ten status.
Kontrola prawidłowości korzystania z upoważnienia dla danego eksportera może zostać wszczęta na dwa sposoby:
- na podstawie wniosku organów kraju przywozu o weryfikację konkretnego świadectwa bądź większej liczby świadectw wystawionych przez upoważnionego eksportera A.TR.,
- z inicjatywy organu celnego, który udzielił upoważnienia.
Upoważnienie może zostać cofnięte w przypadku stwierdzenia powtarzającego się niewłaściwego wykorzystywania upoważnienia, ustania okoliczności warunkujących jego wydanie lub na wniosek posiadacza upoważnienia.
Warto podkreślić, że opisane powyżej uproszczenia przewidziano wyłącznie dla eksporterów towaru, co oznacza, że nie może się o nie ubiegać przedstawiciel celny (agencja celna).
Uproszczony sposób dokumentowania statusu celnego towarów w obrocie z Turcją stanowi istotne ułatwienie dla eksporterów, którzy mogą w ten sposób uniknąć konieczności każdorazowej wizyty w siedzibie organu celnego i można jedynie żałować, że jak na razie, rozwiązania te nie cieszą się w Polsce dużą popularnością.
Na potrzeby artykułu wykorzystane zostały informacje publikowane na stronie podatki.gov.pl oraz materiały udostępnione przez Ministerstwo Finansów.
Autor: Jan Woreczko, Ekspert celny Rusak Business Services
Powyższy artykuł stanowi skrótowy i niepełny opis tematu.
Jeżeli interesuje Cię profesjonalne wsparcie merytoryczne w powyższym zakresie, skontaktuj się z naszymi specjalistami (csc@rusak.pl)
