Sztuka – szeroko rozumiana – od zapierających dech w piersiach instalacji, fotografii, do wyszukanych obrazów wartych miliony, stała się obecnie dostępna dla większego grona odbiorców – nie tylko koneserów. Dziś już nie trzeba przemierzać świata w poszukiwaniu doznań estetycznych wyłącznie w zagranicznych galeriach, częstokroć ta światowa sztuka sama odwiedza nas tutaj – w Polsce. Czy jest to skomplikowany proces, aby tak się stało?
W pierwszej kolejności potrzebny jest wysiłek organizatorów, którzy muszą dopełnić wszelkich formalności związanych m.in. z odprawą celną, aby taki obraz czy kolekcja fotografii bądź rzeźba mogły przyjechać do Polski, a następnie ją opuścić.
Nasza agencja celna, można stwierdzić bez kozery, specjalizuje się w tego typu odprawach. Agenci Rusak Business Services nie boją się wyzwań związanych z takimi zagadnieniami, a należy podkreślić, że każda odprawa celna dzieł sztuki to przypadek indywidualny i pomimo doskonałego przygotowania merytorycznego oraz doświadczenia specjalistów, zawsze mogą pojawić się komplikacje. Nie zaszkodzi zachowanie szczególnej ostrożności, ale i wizjonerskie podejście do tematu ?
Możemy śmiało powiedzieć, że jako agencja celna pomogliśmy Tamarze Łempickiej zaprezentować w Krakowie, Konstancinie i w Lublinie zmysłowe wdzięki jej ulubionych modelek- m.in. pięknej Rafaeli, Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego odzyskać strzelbę, którą sam Napoleon podarował hrabiemu Krasińskiemu, a odbiorcom głodnym współczesnej sztuki doświadczyć niezwykle intrygującej twórczości kolektywów nowej fali z kraju kwitnącej wiśni.
Zanim jednak ta szeroko rozumiana sztuka mogła zostać zaprezentowana publicznie na różnego rodzaju wystawach, agent celny musiał spędzić kilka bezsennych nocy i parę stresujących dni na gorącej linii zarówno z urzędem celnym oraz udostępniającym i przyjmującym dzieła, a czasami nawet z samym Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W takich wymagających przypadkach celnych specjalizują się nasze biura agencji celnej w Łodzi oraz w Krakowie, realizując procedurę odprawy czasowej. Ta specjalna procedura celna umożliwia wwiezienie towarów na określony czas na terytorium UE bez płacenia należności celnych przywozowych. Zwolnienie z opłat może być całkowite lub częściowe:
„Całkowitym zwolnieniem z należności celnych przywozowych obejmuje się towary, które mają być wystawione lub użyte podczas imprezy publicznej nieorganizowanej wyłącznie w celu komercyjnej sprzedaży towarów, lub towary uzyskiwane w trakcie takich imprez z towarów objętych procedurą odprawy czasowej” 1)
„Całkowitym zwolnieniem z należności celnych przywozowych obejmuje się:
a) dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie i antyki określone w załączniku IX do dyrektywy 2006/112/WE, przywożone do celów wystawienia i potencjalnej sprzedaży” 2)
Czy odnosząc się do przywołanych przepisów organizator danej wystawy może być spokojny i nie obawiać się konieczności ponoszenia wysokich kosztów należności celnych? Niestety nie, ponieważ brak zobowiązania do poniesienia należności celnych przywozowych to jedno – pozostaje jeszcze druga kwestia, czyli wniesienie zabezpieczenia celnego tych należności. Są to co prawda koszty zwrotne, jednak nadal finansowo bardzo obciążające, zamrażające kapitał na czas trwania np. wystawy, na której prezentowane jest odprawiane dzieło. Łatwo sobie wyobrazić, jak kolosalna musi być kwota zabezpieczenia, skoro dajmy na to eksponowany w galerii obraz wart jest miliony euro. Wyjątek od powyższego stanowi przepis wyłączający instytucje pożytku publicznego z obowiązku z zabezpieczania odpraw czasowych.
„Nie wymaga się złożenia zabezpieczenia od państw, regionalnych i lokalnych organów władzy oraz innych podmiotów prawa publicznego w odniesieniu do działalności, w której występują one jako organy publiczne” 3)
Gdy mamy już pewność, że dany towar spełnia wymogi, które kwalifikują go do procedury odprawy czasowej, nadchodzi czas na kolejne żmudne etapy procesu. Jeśli upewnimy się, że importowany towar nie będzie poddawany żadnym planowanym zmianom (wyłączając z tego niezbędną konserwację, która w przypadku dzieł sztuki bywa konieczna), zagwarantujemy jego całkowitą i czytelną identyfikację potwierdzając, że należy on do osoby (instytucji) mającej siedzibę poza obszarem UE i spełnione zostaną wymagania prawa celnego dotyczące zwolnienia z należności, to… nie zakończymy jeszcze procedury, oj nie ?
Aby nie spotkała nas przykra niespodzianka i aby należycie zamknąć cały skomplikowany proces, należy jeszcze dokładnie przeanalizować dany towar pod kątem wymagań dotyczących odpraw dzieł sztuki.
Zasadniczo wszelkie dzieła sztuki, zabytki, dobra kultury i etc. możemy podzielić na trzy kategorie – na te, które można wywieźć z kraju, w którym przebywają na stałe, na takie które do procedury wywozu wymagają specjalnego zezwolenia (np. od Ministra Kultury) oraz na te objęte całkowitym zakazem wywozu.
Zabytki wymagające pozwolenia na wywóz, to m.in.: relikty archeologiczne starsze niż 100 lat, dzieła malarskie wykonane dowolną techniką na dowolnym materiale starsze niż 50 lat o wartości wyższej niż 40 000 PLN, mapy, fotografie etc. Szczegółowy spis uwzględniający zarówno kryterium wieku, jak i wartości znajduje się w ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami art. 51, a pozostałe warianty ujęte są w tej samej ustawie w kolejnych artykułach. Warto pamiętać, że dla odmiennych kategorii sztuki te kryteria są różne.
Wyróżniamy 4 rodzaje pozwoleń:
- wielokrotne pozwolenie ogólne ( dla muzeów i instytucji kultury)
- wielokrotne pozwolenie indywidualne na czasowy wywóz zabytku
- jednorazowe pozwolenie na czasowy wywóz zabytku za granicę
- jednorazowe pozwolenie na stały wywóz zabytku za granicę ( wydaje Minister Kultury, ale wnioski składane są za pośrednictwem WKZ )
Bardzo ważne dla dzieł sztuki, które mogą, zgodnie z ustawą, wyjeżdżać z kraju stałego pobytu bez pozwolenia jest przedstawienie stosownego oświadczenia, ponieważ:
„Jeżeli wywóz zabytku jest dokonywany bez pozwolenia, o którym mowa w art. 51 ust. 1 i 3, a cechy zabytku wskazują, że jego wywóz wymaga pozwolenia, organ Straży Granicznej lub organ celny może zażądać od osoby dokonującej wywozu zabytku okazania dokumentu potwierdzającego fakt, że wywożony zabytek nie wymaga pozwolenia.
3. Dokumentem, o którym mowa w ust. 2, jest:
- ocena wskazująca czas powstania zabytku wykonana przez instytucję kultury wyspecjalizowaną w opiece nad zabytkami, rzeczoznawcę ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, podmiot gospodarczy wyspecjalizowany w zakresie obrotu zabytkami na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub organ administracji publicznej;
- wycena zabytku wykonana przez instytucję kultury wyspecjalizowaną w opiece nad zabytkami, rzeczoznawcę ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego lub podmiot gospodarczy wyspecjalizowany w zakresie obrotu zabytkami na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- faktura zawierająca dane pozwalające na identyfikację przedmiotu, wystawiona przez podmiot gospodarczy wyspecjalizowany w zakresie obrotu zabytkami na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- potwierdzenie wwozu zabytku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zawierające fotografię zabytku, wystawione w przejściach granicznych przez organ celny, a w przypadku jego braku przez organ Straży Granicznej. Potwierdzenie jest wystawiane jedynie wtedy, gdy z załączonych dokumentów umożliwiających jednoznaczną identyfikację zabytku oraz jego wiek i wartość wynika, że należy on do kategorii zabytków, o których mowa w art. 51 ust. 1”
Uwaga! Jeśli wartość wywożonego dzieła sztuki poświadczać będziemy przed organem celnym fakturą zakupową, co jest najbardziej rozpowszechnioną formą, to należy pamiętać, aby zostały na niej wyszczególnione opłaty aukcyjne (jeśli dzieło sztuki zostało zakupione na aukcji). Nie zachowując należytej czujności można przekroczyć cienką granicę legalności wywozu dzieła – ponieważ opłaty aukcyjne mogą podwyższyć wartość towaru nawet o 18% i tym samym w niektórych przypadkach wywożone przedmioty mogą przestać spełniać kryterium wartości.
Pułapek związanych z odprawą czasową dzieł sztuki, jak i rozwiązań dla problemów piętrzących się przy tej okazji jest więcej, są to już jednak kwestie indywidualne które z sukcesem rozwiązują nasi agenci celni.
Pomyślny koniec wieńczy dzieło, którym w przypadku odprawy czasowej jest możliwość zaprezentowania szerszej publiczności prac – zarówno zagranicznych w Polsce, jak i rodzimych perełek sztuki wszelakiej za oceanem. Oczywiście pomimo szału i zachwytu związanego z obcowaniem z wybitnymi dziełami, podmiot sprowadzający je lub wywożący na wystawę musi pamiętać o terminie zamknięcia procedury czasowej odprawy ?.
1) 234 ust. 1; Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r.
2) 234 ust. 3 lit. a; Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r.89
3) ust.7 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r
4) 89 ust.7 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r
Autor: Agnieszka Lachendro, Specjalista compliance Rusak Business Services
Powyższy artykuł stanowi skrótowy i niepełny opis tematu.
Jeżeli interesuje Cię profesjonalne wsparcie merytoryczne w powyższym zakresie, skontaktuj się z naszymi specjalistami (tc@rusak.pl).
Źródło:
1. Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r.
2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013r.
